Alkmaar heeft een historisch centrum met 399 rijksmonumenten en 700 gemeentelijke monumenten.De stad staat bekend als “de kaasstad”. Van begin april tot begin september wordt nog steeds wekelijks een traditionele kaasmarkt gehouden. Een inwoner van Alkmaar heet een Alkmaarder, maar wordt in de volkstaal ook wel kaaskop genoemd. De stad beschikt over twee spoorwegstations: station Alkmaar en station Alkmaar Noord.
Alkmaar ligt in de samenwerkingsregio Kennemerland, en deels in West-Friesland. Het verstedelijkte gebied om Alkmaar neemt in de regio een belangrijke plaats in. Het is min of meer vastgegroeid aan plaatsen als Heerhugowaard, Noord-Scharwoude, Zuid-Scharwoude, Broek op Langedijk, Sint Pancras, Oudkarspel, Obdam, Hensbroek, Bergen, Heiloo, Limmen, Castricum en Uitgeest. De complete agglomeratie, ook wel Groot-Alkmaar genoemd, strekt zich globaal uit van Uitgeest tot en met de dorpen in het zuiden van de gemeente Schagen en van Bergen tot en met Obdam en telt ongeveer 305.000 inwoners.
